आज फागुन ७ गते नेपालमा ७८औँ प्रजातन्त्र दिवस हर्षोल्लासका साथ मनाइँदै छ। यो दिन नेपाली जनताको ऐतिहासिक सङ्घर्ष, बलिदान र साहसको प्रतीक हो। विसं २००७ फागुन ७ गते नेपाली जनताले लामो समयसम्म चलेको जहानियाँ राणा शासनको अन्त्य गरी प्रजातन्त्र स्थापना गर्न सफल भएका थिए। त्यसै ऐतिहासिक उपलब्धिलाई स्मरण गर्दै हरेक वर्ष यो दिवस विशेष समारोहसहित मनाइन्छ।
नेपालमा १०४ वर्षसम्म राणा शासनले सत्ता कब्जा गरेको थियो। यस अवधिमा जनताले कुनै पनि प्रकारको राजनीतिक स्वतन्त्रता पाएनन्। शासन सत्तामा जनताको सहभागिता शून्य थियो, र राजकीय व्यवस्था केवल केही सीमित परिवारको नियन्त्रणमा थियो।
तर, समयसँगै परिवर्तनको लहर उठ्दै गयो। राजा त्रिभुवनको नेतृत्वमा नेपाली जनताले स्वतन्त्रताको लागि आवाज उठाए। नेपाली काँग्रेस लगायतका राजनीतिक शक्तिहरू सङ्गठित भए र जनक्रान्ति सुरु भयो। अन्ततः, जनताको बलिदान, सङ्घर्ष र दृढ इच्छाशक्तिको कारण विसं २००७ फागुन ७ गते राणा शासन अन्त्य भयो र नेपालमा प्रजातन्त्रको प्रारम्भ भयो।
प्रजातन्त्र दिवस केवल ऐतिहासिक उपलब्धिको स्मरण मात्र होइन, यो नेपाली जनताको पहिचान, अधिकार र स्वतन्त्रताको प्रतीक पनि हो। यो दिवसले नागरिकलाई आफ्नो हक, अधिकार र कर्तव्यबारे जानकारी दिन्छ।
प्रजातन्त्र स्थापनासँगै नेपालमा नागरिक स्वतन्त्रता, मानव अधिकार, प्रेस स्वतन्त्रता, विचार अभिव्यक्ति, बहुदलीय प्रणाली, समानता र न्यायको सुनिश्चितता सम्भव भएको छ।
राणा शासनविरुद्धको सङ्घर्षको सम्मानमा – नेपाली जनताले राणा शासनविरुद्ध गरेको बलिदानलाई सम्झन यो दिवस मनाइन्छ।
लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको प्रवर्द्धन गर्न – लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउने र नागरिकहरूलाई अधिकार र कर्तव्यबारे सचेत गराउने उद्देश्यले यो दिवस मनाइन्छ।
नयाँ पुस्तालाई इतिहास सिकाउन – युवा पुस्ताले प्रजातन्त्र प्राप्तिका लागि भएका सङ्घर्ष र योगदानलाई बुझ्न सकोस् भनेर यो दिवस मनाइन्छ।हरेक वर्ष प्रजातन्त्र दिवस नेपाल सरकार, स्थानीय तह, नागरिक समाज र आम जनताले भव्य रूपमा मनाउँछन्। यस दिन विभिन्न सरकारी कार्यक्रम, सम्मान समारोह, प्रभात फेरी, दीप प्रज्वलन, सांस्कृतिक कार्यक्रम तथा वक्तृत्वकला प्रतियोगिताहरू आयोजना गरिन्छ। साथै, विद्यालय र कलेजहरूमा विशेष कक्षा तथा अन्तर्क्रिया कार्यक्रमहरू गरिन्छ जसले नयाँ पुस्तालाई प्रजातन्त्रको महत्त्वबारे जानकारी दिन्छ।
प्रजातन्त्र दिवस केवल उत्सव मनाउने दिन मात्र होइन, यो आत्म समीक्षा गर्ने अवसर पनि हो। हामीले प्राप्त गरेको प्रजातन्त्रलाई कसरी सुरक्षित गर्ने, लोकतान्त्रिक मूल्यहरूलाई कसरी प्रवर्द्धन गर्ने भन्ने विषयमा सोच्ने दिन हो। यस दिवसले हामी सबैलाई स्वतन्त्रता, समानता र न्यायको पक्षमा उभिन प्रेरित गर्छ। लोकतन्त्रको रक्षा गर्न, यसको सही अभ्यास गर्न र नागरिक कर्तव्य पूरा गर्न हामी सबै प्रतिबद्ध हुन जरुरी छ।
नेपालमा प्रजातन्त्र दिवसले हाम्रा पुर्खाहरूको सङ्घर्षलाई सम्मान गर्दै नयाँ पुस्तालाई उत्तरदायी नागरिक बन्न सिकाउने महत्त्वपूर्ण अवसर प्रदान गर्छ। यसलाई सही अर्थमा मनाएर, हामीले हाम्रो स्वतन्त्रतालाई अझ मजबुत बनाउन सक्छौँ।
