दशैं नेपालीहरुले महान पर्वका रुपमा मनाउने चाड हो । दशै आएसँगै सबैको घर र मनमा खुसी छाउने गर्छ । तर यो वर्ष दशैं घरआँगनमै आइपुग्दासमेत नागरिकमा विगतको जस्तो उत्साह र उमंग छैन ।
घटस्थापनामा राखेका जमरा हुर्किसकेका छन् । घमाइलो दिन, खेतमा झुलेका धानका बाला, खुलेको निलो आकाश अनि उडेका चङ्गाले दशैंको स्वागत गरिरहेका छन् । शरद ऋतुको यो मौसमले दशैंलाई स्वागत गरे पनि आम नागरिकले भने मनैदेखि दशैं भित्राउन सकिरहेका छैनन् ।
घटस्थापना देखिनै विगतका वर्षहरुमा गाउँहरु दशैंमय बन्थे । लिंगे र रोटे पिङको मच्चाई, मेला, जात्रा र शक्तिपिठहरुमा हुने जाग्रमले दशैं स्वागत गरिरहेको हुुन्थ्यो । लामो समय बेखबर बनेकाहरु घर फर्किन्थे । वर्ष दिन सम्म नभेटेकाहरु भेटिन्थे । बसाइ सरेर गएकाहरु दशैंको मौका पारेर गाउँ फर्किन्थे । एक अर्कामा खुसी साटासाट गर्थे । पर्यटकीय स्थलहरु भरिभराउ हुन्थे । बजारका पसलहरुमा किनमेल गर्नेको भिड हुन्थ्यो । दशैंमा एकअर्काको घरमा जाने मिष्ठान्न परिकार खाने चलन हुन्थ्यो । यो वर्ष त्यस्तो केही छैन । ‘अरु बर्ष दशैं खुुब रमाईलो हुुन्थ्यो । यो वर्ष त कोरोनाका कारण जताजतै सुनसान छ । क्यालेण्डरमा बाहेक दशैं कतै आएको जस्तो देखिएन । मनमा रोगको डर भएपछि जति रमाउन खोजेपनि सकिँदो रहेनछ ।’ धेरैले यहि भनिरहेका छन् ।
कोरोनाको संक्रमण बढ्दो छ । एकातिर कोरोनाको त्रास अर्कोतिर रित्तो गोजी । यहि कारण घरबाहिर भएकाहरु घर फर्किन सकेका छैनन् । विगतका वर्षहरुमा जो जहाँ भएपनि दशैंमा घर आउने चलन हुुन्थ्यो यसवर्ष ठिक उल्टो अवस्था छ । जो जहाँ छन् त्यहिँ बसेर जसो तसो दशैं मनाउने तयारीमा छन् । घरमा वृद्ध बुबा आमा हुनेहरु आर्शिवाद लिन जाने रहर हुँदा हुँदै पनि हाम्रो आफ्नै कारण घरमा कोरोनाको जोखिम हुने डरले योे वर्ष घर फर्किएनन् ।
समुुदाय स्तरमै संक्रमण फैलिएकाले जमघट र भेटघाट प्राय बन्द छन् । शहरबाट गाउँ आएकाहरु होमक्वारेन्टाइनमा बसेका छन् ।
सरकारले स्वास्थ्यका मापदण्ड अपनाउन आग्रह गरेको छ । स्थानीय तह र प्रशासनले जिल्ला जिल्लामा विशेष सुरक्षा योजना लागु गरेका छन् । ओखलढुंगाको सुनकोशी गाउँपालिका सहितका स्थानीय तहले दशैंमा पिङ खेल्न प्रतिवन्ध लगाएका छन् । कोरोना फैलिने डरले जमघट हुने सबै क्रियाकलापमा रोक लगाइएको गाउँपालिका अध्यक्ष रुद्रप्रसाद अधिकारी बताउँछन् । बाहिरबाट गाउँ आएकाहरु र गाउँमै हुनेहरु भेटभाट हुने थलोका रुपमा पिङ, मेला, खेलकुद जस्ता कार्यक्रम हुने भएकाले त्यसलाई रोक लगाउनुपरेको स्थानीय सरकारका प्रमुखहरुको तर्क छ ।
माइत मावला र ससुराली टिकाथाप्न जानेहरु यसवर्ष नजाने योजनामा छन् । कोशेली लिएर आउँछन् भन्ने पाहुुनाले कोरोना ल्याउँछन् कि भन्ने त्रास छ । त्यसैले पनि पाहुुना स्वागत गर्न नागरिक त्यति आँतुर छैनन् । जति विगतमा हुन्थे ।
कोरोना संक्रमण रोक्न सरकारले चैतमै लकडाउन गरेपछि धेरैले रोजगारी गुमाए । दशैंका लागि चैत बैशाखदेखि नै पैसा जम्मा गर्नेले यसपाली एक सुको कमाउन पाएनन् भएको पनि बचाउन सकेनन् ।
चैतमा लकडाउनसँगै रोजगारी गुमाएकाहरु अहिलेसम्म काममा फर्कन पाएका छैनन् । त्यसैले पोहोर परारको जस्तो किनमेल गरेर र हर्सोल्लासका साथ दशैं मनाउने अवस्था छैन । कोरोनाको त्रासका कारण मात्रै होइन, यसपटक दशैं पैसा नभएकाले पहिले जस्तो हुने अवस्था छैन ।
विगतमा घरमा सिंगै खसी ढाल्नेहरु यो वर्ष धार्नीमा मासु जोखेर ल्याउन बाध्य छन् । नयाँ लुुगा अनिवार्य मान्नेहरु पुुरानाफाटामै रमाइरहेका छन् ।
मनखुसी भए धन नभएपनि ऋण काडेर दशैं मनाउन तम्सिने नेपालीहरु यो वर्ष दशैं जसरी आउँछ त्यसरी जान्छ भन्ने अवस्थामा पुगेका छन् ।
अहिले लकडाउन र निषेधाज्ञा हटे पनि व्यापार व्यवसाय चौपट छ । अघिल्लो वर्ष यतिखेर भ्याइनभ्याई हुने पसले यतिबेला फुर्सदमा छन् । पसल खाली खाली छन् । पसल खाली भएसँगै काठमाडौंमा व्यवसाय गर्दै आएका ओखलढुंगाका सन्तोष बस्नेतको मन पनि रित्तो छ । ‘व्यापार व्यवसाय सोचेजस्तोे छैन । दशैं लागेको जस्तो त होइन सामान्य अवस्थाको जत्तिको पनि रौनक भएन ।’ उनी भन्छन्,‘अहिलेको समयमा भीडभाड गरेर चाडपर्व मनाउनु निकै जोखिम छ । यो वर्ष स्वस्थ रहनसकियो भने अर्को दशैंमा रमाइलो गर्नुुपर्छ ।’ घर बाहिर निस्कन नै डरमर्दो अवस्था छ । साथीभाई भेटिए पनि टाढै बसेर हेराहेर गर्ने मात्रै परिस्थिती छ । खुसीयाली मनाएर रमाउने अवस्था छैन ।
दैनिक ज्याला मजदुरी गर्नेहरु अहिले पनि कस्ले खाना बाँड्छ, र खान पाइएला भन्ने स्थितिमा छन् । कोरोनाको संक्रमण देखिना साथ सरकारले लकडाउन गरेपछि राहत बाँड्नेहरु चम्किएका थिए । त्यो बेला १० केजी चामल भएपनि विपन्नलाई बाँड्नेहरुले दशैंमा कुनै कार्यक्रम ल्याउन सकेनन् । विशेषत स्थानीय तहले राहत वितरणमा लाखौं खर्च विवरण निकाले तर दशैंका बेला सानो सहयोगको कार्यक्रम पनि ल्याउन सकेनन् भन्ने धेरैको गुनासो छ ।
जो जहाँ जुन अवस्थामा छौं त्यहि बसौं
जो जस सँग जे छ त्यसैमा रमाऔं
महामारीका बीच मनाउने तयारी हुँदै गरेको दशैंको सबैलाई शुुभकामना
